Alexander D’Hooghe – Guest Urban Critic 2019
Overkappingsintendant Ring Antwerpen
Hoe breng je een complex netwerk van stakeholders bij elkaar om grootstedelijke vraagstukken omtrent mobiliteit, duurzaamheid en verdichting gezamenlijk aan te pakken? In 2019 was professor, architect en stedenbouwkundige Alexander D’Hooghe vanuit zijn sleutelrol als Antwerpse overkappingsintendant uitgenodigd om als elfde Guest Urban Critic zijn visies en ervaringen op dit gebied te delen. Hij schetste een perspectief op stadmaken, dwars door de schalen, met kennis en ontwerp in het hart en inspireerde Rotterdam vanuit zijn voorbeeld stellende praktijk tot een stedelijke werkplaats voor het maken van de stad.
“Rotterdam moet het lokale en het
grootstedelijke met elkaar verbinden”
Alexander D’Hooghe, Vers Beton
Alexander D’Hooghe vergaarde bekendheid met zijn rol als ‘overkappingsintendant’ waarbij hij dé bruggenbouwer was die de grote impasse omtrent de overkapping van de Antwerpse ring wist te doorbreken en consensus bereikte na jaren van geruzie tussen de betrokken stakeholders. De overkapping van de beruchte Antwerpse ring dient als middel om een grootschalige ingreep te doen in het verbeteren van de leefoplossing voor de strop die de ring onderhand is geworden voor de stad. Met zijn ontwerpbureau annex denktank ORG Permanent Modernity, dat opereert vanuit Brussel en Boston, is D’Hooghe nog steeds betrokken bij het project.
“Ruimte is een zeer genereus medium”
Alexander D’Hooghe, Architectenweb
Rotterdam staat, net als Antwerpen, voor een aantal serieuze mobiliteitsopgaven. D’Hooghe toonde aan de hand van de Antwerpse ring hoe deze opgaven juist als kansen benut dienen te worden voor de groei van de stad. Door een slimme combinatie van besluitvorming, strategie en ontwerp kunnen hiermee namelijk historisch gegroeide barrières tussen stadsdelen geslecht kunnen worden. De grote troef van de overkapping is dan ook het vrijspelen van ruimte die voorheen geclaimd was door infrastructuur voor een nieuw stuk stad. Met vernuftig stedenbouwkundig en architectonisch ontwerp kan de voormalige kloof in het stedelijk landschap gehecht worden en tevens binnenstedelijk worden verdicht.
“D’Hooghe liet zien hoe middels ontwerp stedelijke ontwikkelingen met
elkaar in verband te brengen en zo in gezamenlijkheid de toekomst van de stad te verkennen en te maken.”
Met zijn lezing onderschreef D’Hooghe de relevantie en urgentie van zaken als de verkeersknopen en hoe een stad als Rotterdam, die dooradert is met een groot netwerk aan infrastructuur, de aanwezigheid hiervan kan inzetten voor het accommoderen van groei en verdichting van de stad. De knopen kunnen hierbij als aanjagers dienen voor het spreiden van deze groei waarmee tevens een kwaliteitsslag gemaakt kan worden in de voorheen door infrastructuur gedomineerde gebieden. Hierbij dienen de verschillende partijen met verschillende belangen aan joint fact finding te doen om zo ook in een versplinterd (politiek) landschap grote projecten te durven maken.
Keynote-lezing door Alexander D’Hooghe op het Stadsmakerscongres 2019.
Profiel van Alexander D’Hooghe
Alexander D’Hooghe is met zijn ontwerpbureau ORG Permanent Modernity een globaal opererende stedenbouwer, architect en strateeg met een uitgebreid trackrecord aan projecten in landen als de VS, IJsland, België, Zuid-Korea, Nederland en Ghana. Het masterplan van ORG voor het Slachthuisterrein in Anderlecht aan het Brusselse kanaal, alsook het ontwerp voor het voedselverwerkingscentrum en de voedselmarkten op het terrein, zijn exemplarisch voor hoe D’Hooghe grootstedelijke opgaven als mobiliteit, verdichting, voedselvoorziening en energie integraal aanpakt. Door strategie, masterplanning en architectonisch ontwerp te combineren illustreert het project hoe, binnen een grotere visie over de Brusselse Kanaalzone, dergelijke uitdagingen ook op de schaal van architectuur aangepakt kunnen worden. Op die manier kan duurzaamheid met begrippen als permanentie, flexibiliteit en gestapelde functiemenging ingebed worden in architectonische vorm.
Naast zijn ontwerp en adviespraktijk is D’Hooghe hoogleraar aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en directeur van het MIT Center for Advanced Urbanism dat gecommitteerd is aan het bevorderen van een grondige ontwerpcultuur voor de grote schaal. Aan MIT leidt D’Hooghe ontwerpstudio’s en heeft hij met studenten onder andere onderzocht hoe de Meadowlands, een natuurgebied ten westen van Manhattan, verdere verstedelijking kan accommoderen dan dat deze roofbouw plegen op het gebied. Een van de strategieën die ontwikkeld werden ging uit van aanvullende benodigde kritieke infrastructuren die zouden kunnen dienen als publieke monumenten in het natuurgebied die de ecologische structuur van de Meadowlands behouden, al dan niet versterken.
D’Hooghe heeft al langer een fascinatie voor stedenbouw en architectuur als monument. Dit is terug te voeren op zijn PhD onderzoek aan het Berlage Instituut. In het daaruit voortvloeiende boek The Liberal Monument: Urban Design and the Late Modern Project illustreert hij hoe de disciplines stedenbouw en architectuur actief ingezet kunnen worden om ruimtelijke voorwaarden te scheppen voor de (her)ontwikkeling van de stad. Hiermee formuleerde D’Hooghe een agenda, en beeld, voor hoe de hedendaagse verstedelijkte gebieden vormgegeven zouden kunnen worden met het ‘liberale monument’. Deze monumenten zijn liberaal in de zin van een vrije blik, wat ze de capaciteit geeft om de contemporaine stedelijke conditie te weerstaan en op die manier ‘clusters van weerstand’ te vormen, waarmee hij pleit voor een kritische stedenbouw als een manier van activisme in de stad.
